Δίστομο, 10 Ιουνίου 1944. Εκεί γράφτηκε πριν 74 χρόνια, μία από τις ειδεχθείς σφαγές αμάχων κατά την διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Το ιστορικό πλαίσιο λέει πως οι Γερμανοί, χάνοντας τον πόλεμο σε όλα τα μέτωπα, έμοιαζαν με το θηρίο που πριν το τέλος επιτίθεται με αγριότητα. Βασικές μονάδες των SS έπρεπε να μετατεθούν σε μέτωπα στην Νορμανδία, αλλά η εν Ελλάδι αντίσταση τους δημιουργεί σοβαρά προβλήματα, τις καθυστερεί και σε πολλές περιπτώσεις τις καθηλώνει. Η αντίδραση ήταν θέμα χρόνου.
Στις 10 Ιουνίου ο -μόλις- 26 ετών Φριτς Λάουτενμπαχ, λοχαγός των SS του 2ου λόχου του 1ου τάγματος του 7ου τεθωρακισμένου συντάγματος λαμβάνει διαταγή να μετακινήσει τον λόχο του από την Λειβαδιά προς τα χωριά Δίστομο, Στείρι και Κυριάκι με σκοπό τον εντοπισμό και την αναχαίτιση των ανταρτών. Μέσα στα τεχνάσματα για την επίτευξη του στόχου, επιτάχθηκαν δύο ελληνικά φορτηγά γεμάτα με άνδρες των SS που μεταμφιέστηκαν σε απλούς χωρικούς και προπορεύονταν της κύριας φάλαγγας ώστε να ξεγελάσουν τους κατοίκους.
Το Ιστορικό Αρχείο Εθνικής Αντίστασης αναφέρει σχετικά:
«Ητο Ιούνιος 1944 και αι εν γένει επιχειρήσεις των Συμμάχων έστέφοντο υπό επιτυχίας και ήπείλουν αυτήν ταύτην την Γερμανίαν. ΟΙ Γερμανοί διαβλέποντες ότι τούτο θα είχεν ως αποτέλεσμα την έντασιν της αντιστάσεως των εν Ελλάδι εθνικoαπελευθερωτικών ομάδων, με κίνησιν των στρατευμάτων των ήρχισαν συστηματικήν τρομοκρατίαν δι’ ομαδικών εκκαθαριστικών επιχειρήσεων και εκτελέσεων αθώων πολιτών, ίνα ούτω καταπτοήσουν τούς αγωνιζομένους και μειώσουν την έντασιν τού κατ’ αύτών αγώνος. Προς τον σκοπόν τούτον εν τη περιφερεία Λεβαδείας την 10 Ιουνίου 1944 οι Γερμανοί της Γκεσταπό και των S.S. Λεβαδείας μετεμφιέζουσι περί τούς 20 στρατιώτας των, ενδεδυμένων δι’ ενδυμασιών Ελλήνων πολιτών εκ των εν τω στρατοπέδω κρατουμένων, και έπιβάντες δύο ελληνικών αυτοκινήτων όδηγουμένων υπό των οδηγών των Ελλήνων πορεύονται προς την Άράχωβαν, ακολουθούντων ετέρων αυτοκινήτων με Γερμανικόν στρατών».
Παράλληλα δύο ακόμα λόχοι είχαν ξεκινήσει με τελικό προορισμό το Δίστομο και τον εντοπισμό των ανταρτών. Η επιχείρηση απέτυχε. Τα μόνα που εντοπίστηκαν ήταν 18 παιδιά σε γύρω στάνες, εκ των οποίων εκτελέστηκαν τα 6.
Η μάχη του Στειρίου
Η αποτυχία εντοπισμού ανταρτών οδήγησε σε εκφοβισμό των κατοίκων ώστε να τους υποδείξουν την θέση που κρύβονταν ένας από τους βασικούς όγκους των αμυνομένων. Η θέση αυτή ήταν το Στείρι. Κατευθυνόμενοι προς τα εκεί οι Γερμανοί έπεσαν σε ενέδρα του 11ου λόχου του ΕΛΑΣ. Η μάχη που ακολούθησε ήταν σκληρή και οδήγησε σε απώλειες 6 Γερμανών οδηγώντας τελικά τις κατοχικές δυνάμεις σε οπισθοχώρηση.
Πίσω στο Δίστομο θα ξεκινούσαν τα αντίποινα. Ο διοικητής του 2ου λόχου του 8ου Συντάγματος της 4ης Αστυνομικής Τεθωρακισμένης Μεραρχίας Γρεναδιέρων των SS έδωσε εντολή για να ξεκινήσει μία από τις μεγαλύτερες σφαγές του Πολέμου. Οι δυνάμεις των ναζί δεν ξεχώρισαν τίποτα. Παιδιά, γυναίκες και ηλικιωμένοι ήταν ανάμεσα στα θύματα. Χαρακτηριστικό της αγιρότητας είναι πως ο ιερέας του χωριού αποκεφαλίστηκε, βρέφη εκτελέστηκαν, γυναίκες βιάστηκαν πριν θανατωθούν. Η σφαγή σταμάτησε μόνο όταν νύχτωσε, με τους Γερμανούς φεύγοντας να βάζουν φωτιά στα σπίτια. Ο απολογισμός σύμφωνα με την επίσημη καταγραφή έφθασε τους 218 σφαγιασθέντες (114 γυναίκες και 104 άνδρες). Μεταξύ των νεκρών, 45 παιδιά και έφηβοι και 20 βρέφη. Η πρωτοφανής θηριωδία προκάλεσε την κατακραυγή της διεθνούς κοινής γνώμης. Χαρακτηριστική η μαρτυρία του απεσταλμένου του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού Eλβετού George Wehrly ο οποίος φθάνοντας στο Δίστομο μετά λίγες μέρες έκανε λόγο για 600 νεκρούς στην ευρύτερη περιοχή, περιγράφοντας μία φρικιαστική εικόνα με άψυχα σώματα να βρίσκονται πάνω σε δέντρα γύρω από τους δρόμους που οδηγούσαν στο Δίστομο.
Οι υπεύθυνοι της θηριωδίας
Ενας εκ των επικεφαλής της πρωτοφανούς θηριωδίας θεωρήθηκε ο Χανς Τσάμπελ. Μετά την σφαγή κατέφυγε στο Παρίσι, όπου εντοπίστηκε από το Ελληνικό Γραφείο Εγκληματιών Πολέμου και οι γαλλικές αρχές τον παρέδωσαν στις ελληνικές. Κρατείτο στις φυλακές Αβέρωφ. Τον Αύγουστο του 1949 κατά την απολογία του ομολόγησε την έκταση της θηριωδίας, επικαλούμενος ωστόσο εντολές ανωτέρων του. Αργότερα εκδόθηκε προσωρινά στην Δ. Γερμανία, από την οποία ωστόσο δεν γύρισε ποτέ. Ετερος υπαίτιος θεωρήθηκε ο λοχαγός των SS Φριτς Λάουτενμπαχ ο οποίος μετά την σφαγή συνέταξε έκθεση κατά την οποία έλεγε πως οι άνδρες του δέχθηκαν επίθεση «με όλμους, αυτόματα όπλα και τουφέκια από τη μεριά του Διστόμου» και απλά απάντησε.
Η ιστορική φωτογραφία του LIFE
Η σφαγή στο Δίστομο είχε προκαλέσει τότε το ενδιαφέρον της παγκόσμιας κοινής γνώμης. Μεταξύ αυτών το LIFE μέσω του ανταποκριτή και διακεκριμένου φωτογράφου Ντμίτρ Κέσελ, επισκέφθηκε το Δίστομο. Εκεί ένα κλίκ, έμελλε να μείνει στην ιστορία. Η Μαρία Παντίσκα στέκεται όρθια εμπρός σε µια σκάφη και πλένει τα µαύρα ρούχα της πενθώντας τη μητέρα της και τους συγγενείς της.Η Μαρία Παντίσκα απεβίωσε το 2009. Η φωτογραφία της όμως παραμένει μέχρι σήμερα, σύμβολο του πένθους και της θηριωδίας που γράφτηκε στο Δίστομο πριν από 74 χρόνια.
kathimerini.gr
