Η συμφωνία των Πρεσπών έχει ήδη αρχίσει να παράγει αποτελέσματα που δεν συναρτώνται από την ολοκλήρωσή της με τις εκατέρωθεν κυρώσεις. Εφόσον τα Σκόπια διεξαγάγουν θετικά το δημοψήφισμα και αναθεωρήσουν το σύνταγμά τους, είναι περίπου βεβαία η ένταξή τους στο ΝΑΤΟ. Αυτό θα συμβεί ακόμη και εάν η Ελλάδα, τελικώς, δεν κυρώσει τη συμφωνία των Πρεσπών. Εάν επιλέξουμε να τους κρατήσουμε εκτός, θα πληρώσουμε υψηλό διεθνές πολιτικό κόστος.
Πιο συγκεκριμένα, το 1995 δεχθήκαμε με την Ενδιάμεση Συμφωνία (άρθρο 11) να μην προβάλλουμε αντιρρήσεις στην ένταξη των Σκοπίων σε διεθνείς οργανισμούς, εφόσον αυτή γίνεται με το προσωρινό τους όνομα (δηλαδή ΠΓΔΜ). Το 2011 το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης μας καταδίκασε κρίνοντας ότι η Ελλάδα κατά τη σύνοδο του ΝΑΤΟ στο Βουκουρέστι τον Απρίλιο του 2008 παραβίασε αυτή την υποχρέωση. Επειδή, όμως, το Διεθνές Δικαστήριο δεν θέλει να φεύγει κάποιο κράτος από τη δίκη ολοκληρωτικά ηττημένο και ταπεινωμένο, μας άφησε ένα μικρό παραθυράκι. Απέφυγε να μας συστήσει ρητώς να απέχουμε από παρόμοια συμπεριφορά στο μέλλον.
Χάρη σε αυτό το παράθυρο, στους επιδέξιους χειρισμούς της ελληνικής διπλωματίας αλλά κι επειδή έτσι λειτουργεί το ΝΑΤΟ, το θέμα της προσκλήσεως της ΠΓΔΜ για ένταξη δεν ξαναήλθε ως θέμα στην ημερήσια διάταξη της Συμμαχίας. Αντιθέτως, στη σύνοδο του ΝΑΤΟ στο Σικάγο τον Μάιο του 2012 επιβεβαιώθηκε ότι η ΠΓΔΜ θα κληθεί να συμμετάσχει μόνον όταν βρεθεί λύση στο θέμα του ονόματος.
Με τη συμφωνία των Πρεσπών συμφωνήσαμε να ξεκινήσει εκ νέου η διαδικασία εντάξεως των Σκοπίων στο ΝΑΤΟ. Η αίτησή τους που υπάρχει από το 1999 είναι με το προσωρινό όνομα ΠΓΔΜ. Επιπλέον, δεν έχει ολοκληρωθεί η συμφωνία των Πρεσπών για να ονομασθούν «Βόρεια Μακεδονία». Οι δύο αυστηρές προϋποθέσεις που ετέθησαν για την ένταξη αφορούν αποκλειστικώς τα Σκόπια: είναι η θετική έκβαση του δημοψηφίσματος και οι τροποποιήσεις του συντάγματος (άρθρο 2, παρ. 4, εδάφιο β, σημείο ΙΙ). Εφόσον τις εκπληρώσουν θα ξεκινήσει από τα 29 κράτη-μέλη η υπογραφή και η διαδικασία κυρώσεως του πρωτοκόλλου εντάξεως στο ΝΑΤΟ. Με δεδομένο ότι η αίτηση των Σκοπίων είναι με το προσωρινό όνομα ΠΓΔΜ, η Ελλάδα δεσμεύεται από το 1995 να κυρώσει το πρωτόκολλο.
Ετσι, εάν η Ελλάδα κυρώσει τη συμφωνία των Πρεσπών, τα Σκόπια θα ενταχθούν στο ΝΑΤΟ ως «Βόρεια Μακεδονία». Εάν δεν κυρώσει τη συμφωνία, τα Σκόπια πάλι θα ενταχθούν, αλλά με το προσωρινό όνομα ΠΓΔΜ βάσει της υποχρεώσεως που έχουμε με την Ενδιάμεση Συμφωνία του 1995. Αυτή η υποχρέωση είναι ανεξάρτητη της κυρώσεως ή μη της συμφωνίας των Πρεσπών. Θεωρητικώς, μπορεί η χώρα μας να κωλυσιεργήσει αρκετό καιρό ως προς την κύρωση του πρωτοκόλλου, αλλά για πόσο; Επιπλέον, εάν δεν κυρώσουμε το πρωτόκολλο, θα ξαναπάμε ως υπότροποι στο Διεθνές Δικαστήριο όπου θα καταδικασθούμε εκ νέου. Για ένα κράτος που βρίσκει καταφύγιο στο διεθνές δίκαιο ως προς τις διαφορές του με την Τουρκία, θα είναι λάθος να μην εφαρμόσει απόφαση του Διεθνούς Δικαστηρίου.
Μπορούσε να αποφευχθεί αυτή η εξέλιξη; Ναι, εάν στη συμφωνία των Πρεσπών προβλεπόταν ότι το πρωτόκολλο εντάξεως της ΠΓΔΜ στο ΝΑΤΟ θα ξεκινούσε μόνον όταν και η ελληνική πλευρά είχε ολοκληρώσει την κύρωση της συμφωνίας των Πρεσπών. Κατά συνέπεια, η Ελλάδα απώλεσε ένα βασικό διαπραγματευτικό της πλεονέκτημα έναντι των Σκοπίων που θα μπορούσε να φανεί εξαιρετικά χρήσιμο σε περίπτωση που, τελικώς, δεν κυρώσουμε τη συμφωνία των Πρεσπών.
* Ο κ. Αγγελος Μ. Συρίγος είναι αναπληρωτής καθηγητής Διεθνούς Δικαίου και Εξωτερικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.
