Η επικίνδυνη απαξίωση του προβλήματος του υπερτουρισμού
...ειδικά όταν υποβιβάζεται σε πρόβλημα των κατεξοχήν και ήδη επιβαρυμένων τουριστικών νησιών
- Η απαξίωση του προβλήματος του υπερτουρισμού είναι επικίνδυνη, καθώς αγνοεί τις σοβαρές επιπτώσεις που έχει ήδη στο φυσικό, πολιτιστικό και κοινωνικό περιβάλλον σε αρκετές περιοχές της χώρας, και ειδικά στα νησιά. Η υπερσυγκέντρωση τουριστών προκαλεί επιβαρύνσεις στους φυσικούς πόρους, όπως το νερό, και δημιουργεί προβλήματα στην αγροτική παραγωγή και την ποιότητα ζωής των κατοίκων.
- Υποβαθμίζει παράλληλα και την κρισιμότητα της κλιματικής αλλαγής, η οποία επιδεινώνει την κατάσταση, με μείωση των βροχοπτώσεων και αύξηση της αλατότητας των εδαφών, καθιστώντας την ανάγκη για βιώσιμη διαχείριση των πόρων ακόμα πιο επιτακτική.
- Η λύση δεν είναι η άρνηση του προβλήματος, αλλά η αναγνώριση και η λήψη μέτρων για τη βιώσιμη ανάπτυξη στις περιοχές που έχουν ξεπεράσει το όριο ‘φέρουσας κανότητας’.
- Η αντίληψη ότι «Όχι η Ελλάδα δεν έχει πρόβλημα υπερτουρισμού, αντιμετωπίζει ζητήματα μεγάλης συγκέντρωσης τουριστών σε συγκεκριμένους, λίγους προορισμούς, λίγους μήνες το χρόνο» δείχνει αντιμετώπιση του προβλήματος με επιφανειακό τρόπο, αγνοώντας την ευρύτερη εικόνα. Είναι παρόμοια με το να πεις πχ:
- αν μερικές ημέρες το χρόνο έχουμε ακραίες θερμοκρασίες δεν σημαινει ότι έχουμε κλιματικη αλλαγη, ή
- επειδή η ρύπανση είναι πιο έντονη σε συγκεκριμένες περιοχές και ώρες της ημέρας, δεν υπάρχει συνολικό πρόβλημα ρύπανσης.
Είναι μια στρατηγική που αποφεύγει την ουσία του ζητήματος, μεταθέτοντας την ευθύνη σε συγκεκριμένες περιόδους ή τοποθεσίες, αντί να αναγνωρίζει την ανάγκη για ολιστική και μακροπρόθεσμη διαχείριση. Αν υποβαθμίσουμε τα προβλήματα του υπερτουρισμού σε επιβαρυμένες περιοχές της χώρας, διακινδυνεύουμε τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα των τουριστικών προορισμών μας.
- Η αντίληψη ότι «Αν είχαμε καλύτερες υποδομές θα μπορούσαμε να έχουμε και περισσότερους τουρίστες» εστιάζει μόνο στη διαχείριση της ποσότητας, παραβλέποντας την ανάγκη για ποιότητα και βιωσιμότητα.
Η αντίδραση στον υπερτουρισμό δεν πρέπει να θεωρείται συντηρητική στάση. Αντιθέτως, είναι εύλογη και υπεύθυνη, καθώς αντανακλά μια σύγχρονη, αειφόρα προσέγγιση που εξασφαλίζει την οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική σταθερότητα της περιοχής.
- Η λελογισμένη τουριστική ανάπτυξη δεν περιορίζει την ευημερία. Αντιθέτως, εξασφαλίζει μακροπρόθεσμα οφέλη για τις τοπικές κοινότητες, προστατεύοντας τους φυσικούς πόρους και διασφαλίζοντας την επάρκεια των υποδομών.
- Η ανεξέλεγκτη τουριστική ανάπτυξη χωρίς στρατηγικό σχεδιασμό απειλεί την πολιτισμική ταυτότητα του νησιού και την ποιότητα του τουρισμού, και είναι βέβαιο ότι θα οδηγήσει στην υποτίμηση του ίδιου του τουριστικού προϊόντος για το οποίο θα έπρπεπε καταρχάς να νοιαζόμαστε.
Η Κως, όπως και άλλοι τουριστικοί προορισμοί, μπορεί να επωφεληθεί από την υιοθέτηση στρατηγικών που περιλαμβάνουν τη διαφοροποίηση των οικονομικών δραστηριοτήτων και την εφαρμογή μέτρων για τη μείωση των αρνητικών επιπτώσεων του υπερτουρισμού. Είναι απαραίτητο να θέσουμε όρια, σεβόμενοι τις επιστημονικές ενδείξεις ότι η ‘φέρουσα ικανότητα’ του νησιού έχει ήδη ξεπεραστεί. Πρέπει να προχωρήσουμε με σύνεση στην τουριστική ανάπτυξη, δίνοντας περισσότερη έμφαση στην αναβάθμιση των υφιστάμενων μονάδων, τη βιώσιμη διαχείριση των φυσικών πόρων, την ενίσχυση της τοπικής γεωργίας και βιοτεχνίας, την προώθηση του οικοτουρισμού και άλλων μορφών τουρισμού που σέβονται το περιβάλλον, και την επένδυση σε υποδομές που υποστηρίζουν μια πιο ποικιλόμορφη οικονομία.
Τί λένε οι πολίτες: Έρευνα της Pulse που δημοσιοποιήθηκε στο συνέδριο με τίτλο: Reimagine Tourism in Greece
- ·Δύο στους τρεις Έλληνες πιστεύουν ότι υπάρχει υπερτουρισμός στην Ελλάδα
Στην ερώτηση αν υπάρχει υπερτουρισμός στην Ελλάδα, το 29% λέει σίγουρα Ναι, ένα 38% μάλλον Ναι, ένα 20% μάλλον όχι και μόλις ένα 6% όχι, δεν υπάρχει υπερτουρισμός.
Τί λένε οι ειδικοί: που αν μη τί άλλο δεν είναι γραφικοί και ακολουθούν τις επιστημονικές/τεχνολογικές και κοινωνικές εξελίξεις. Ορισμένα σημαντικά ευρήματα μεταφρασμένα με ακρίβεια, όπου χρειάστηκε:
- ·Oxford Analytica (2024), "Greek tourism sector faces sustainability issues", Expert Briefings. https://doi.org/10.1108/OXAN-DB288331
o Ο τομέας είναι βασικός για την οικονομία της χώρας, αντιπροσωπεύοντας έως και το ένα τέταρτο της ετήσιας οικονομικής παραγωγής. Ωστόσο, ο αυξανόμενος αριθμός επισκεπτών ασκεί πίεση στις τοπικές υποδομές και τον πληθυσμό, ενώ η αυξημένη συχνότητα ακραίων θερμορκασιών και δασικών πυρκαγιών προκαλούν διαταραχές στον τομέα, εγείροντας ανησυχίες για τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητά του.
o Ο υπερτουρισμός θα τροφοδοτήσει την κοινωνική δυσαρέσκεια των ντόπιων.
o Είναι απαραίτητη η στενότερη συνεργασία μεταξύ περιφερειακών και εθνικών αρχών για την αντιμετώπιση ζητημάτων που προκύπτουν από τον υπερτουρισμό.
- ·Lagarias, A., Stratigea, A., Theodora, Y. (2023). Overtourism as an Emerging Threat for Sustainable Island Communities – Exploring Indicative Examples from the South Aegean Region, Greece. Springer, Cham. https://doi.org/10.1007/978-3-031-37123-3_29
o Ο χωροταξικός σχεδιασμός στην Κω είναι μέχρι σήμερα κατακερματισμένος και ελλιπής, καλύπτοντας μόνο ορισμένες ζώνες του νησιού... ενώ οι πιέσεις για το περιβάλλον και τη χρήση γης από το μοντέλο του μαζικού τουρισμού είναι ιδιαίτερα υψηλές. Το νησί μπορεί να χαρακτηριστεί ως «hotspot» διεθνούς τουρισμού, φτάνοντας περίπου το 1,3 εκατομμύρια αφίξεις το 2019.
o Το σύμπλεγμα Κω-Νισύρου εμφανίζεται ως ενδιάμεση περίπτωση. Αυτό το νησιωτικό συγκρότημα έχει αρκετά υψηλή βαθμολογία σε δείκτες που σχετίζονται τόσο με την τουριστική προσφορά όσο και με τη ζήτηση. Ο δείκτης «Επισκέπτες ανά επιφάνεια νησιού» φτάνει την τιμή των 3.840, ταξινομείται επίσης ως «υψηλή»… ενώ ο δείκτης «επισκέπτες ανά τοπικό πληθυσμό» είναι επίσης σημαντικά υψηλός (34,1)*. Η τουριστική ανάπτυξη, ωστόσο, φαίνεται να είναι πιο συγκεντρωμένη σε συγκεκριμένες ζώνες και μόνο ένα μικρό μέρος της περιοχής των νησιών επηρεάζεται (μέχρι τώρα) από δομικές δομές. Ωστόσο, η άνω του 100% αύξηση της τουριστικής ζήτησης (όπως ποσοτικοποιήθηκε από την αύξηση των αφίξεων την περίοδο 2011–2019) υποδηλώνει σαφώς υψηλό κίνδυνο για τον υπερτουρισμό, εκτός εάν ληφθούν συγκεκριμένα μέτρα πολιτικής. Μια προσέγγιση μικροπροορισμού θα ήταν αρκετά κατάλληλη για τη μείωση της κλίμακας αξιολόγησης του κινδύνου υπερτουρισμού σε συγκεκριμένα διαμερίσματα του νησιού της Κω.
*Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Τουρισμού, η ‘φέρουσα ικανότητα’ ορίζεται ως «ο μέγιστος αριθμός τουριστών που μπορούν να επισκεφθούν έναν προορισμό ταυτόχρονα χωρίς να επηρεάζεται το οικονομικό, φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον και να μην περιορίζεται η ικανοποίηση των τουριστών.
- ·Vandarakis, D., Malliouri, et al., 2023.Carrying Capacity and Assessment of the Tourism Sector in the South Aegean Region, Greece. Water, 15, 2616. https://doi.org/10.3390/w15142616
o Παρ. 5.2. Αποτελέσματα από τον υπολογισμό των κατάλληλων δεικτών για την εκτίμηση του τουριστικού αντίκτυπου στην Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου. Τα αποτελέσματα που προκύπτουν από τον υπολογισμό των επιλεγμένων δεικτών/μεταβλητών περιγράφουν την τρέχουσα κατάσταση του τουρισμού στην περιοχή του Νοτίου Αιγαίου (Παράρτημα Α, Πίνακας Α1 και Πίνακας Α2), σύμφωνα με τα όρια που παρέχονται από την εθνική-διεθνή βιβλιογραφία και τους διεθνείς οργανισμούς. Συγκεκριμένα, λαμβάνοντας υπόψη όλες τις μεταβλητές, τα νησιά που πρωτοστατούν στον τουριστικό τομέα στην περιοχή του Νοτίου Αιγαίου το 2021 είναι η Μύκονος, η Θήρα, η Μήλος, η Πάρος, η Ρόδος και η Κως (Παράρτημα Α, Πίνακας Α2). Τις υψηλότερες βαθμολογίες του TOI (V1) (μεταξύ 100 και 500) παρουσιάζουν τα νησιά Μύκονος (326,53), Θήρα (264,11), Μήλος (241,11), Πάρος (174,36), Κως (165,94)*.... Αυτά τα νησιά παρουσιάζουν σχεδόν αποκλειστική τουριστική ανάπτυξη, δέχονται χιλιάδες τουρίστες (Έλληνες και μη).
o ...ένα νέο τουριστικό μοντέλο πρέπει να βασίζεται στον σεβασμό των τουριστικών πόρων, περιορίζοντας ταυτόχρονα το μονόπλευρο μοντέλο «ήλιος και θάλασσα» για την επίτευξη καλών πολιτικών βιωσιμότητας στις τουριστικές δραστηριότητες. Επιπρόσθετα, ο καθορισμός ζωνών προστασίας για την πολιτιστική κληρονομιά και τους φυσικούς πόρους (με βάση το Natura 2000) είναι απαραίτητος για τον περιορισμό ή την απαγόρευση της πιθανότητας δόμησης και, κατά συνέπεια, πιθανής υποβάθμισης του τοπίου.
*Η Κως, με βάση τον πολυπαραγοντικό δείκτη του τουριστικού αντίκτυπου με όρους τουριστικής ανάπτυξης που υπολογίζουν οι συγγραφείς, είναι το 5ο νησί στο Νότιο Αιγαίο και το 1ο στα Δωδεκάνησα.
- ·Εκτίμηση Φέρουσας Ικανότητας Τουριστικής Ανάπτυξης στη Νήσο Κω. Πανεπιστήμιο Αιγαίου, Χίος 2009
o Η μελέτη, ήδη το 2009 (!), είχε προβλέψει τα μελλοντικά προβλήματα που βιώνουμε σήμερα: ...είναι εμφανές πως στα νησιά της Ρόδου και της Κω υπάρχει τουριστικός κορεσμός. Το γεγονός οφείλεται στην προσπάθεια που έγινε να υιοθετηθεί ένα πρότυπο μαζικού τουρισμού...στον δείκτη «τουρίστες προς πληθυσμό» βλέπουμε πως στη Ρόδο και στην Κω αντιστοιχούν 10,31 και 20,16 τουρίστες ανά κάτοικο αντίστοιχα, ενώ στην Κέρκυρα και στην Κρήτη μόλις 3,78 και 2,16 αντίστοιχα...
o ...Από την παραπάνω εκτίμηση...που έγινε στο θέμα της φέρουσας ικανότητας...της νήσου Κω παρατηρούνται ότι υπάρχουν προβλήματα...Η υπέρβαση αυτών των προβλημάτων προϋποθέτει την εκπόνηση πλαισίου τουριστικής πολιτικής που να στηρίζεται στις αρχές της αειφορίας και στην ενδογενή ολοκληρωμένη τοπική τουριστική ανάπτυξη.
o Και πρότειναν: εκσυγχρονισμό των ήδη υφιστάμενων υποδομών, προώθηση δράσεων αποκατάστασης της αισθητικής του τοπίου και αναβάθμισης τους τοπίου, καθώς και βελτίωση των παρεχόμενων υπηρεσιών.....περιορισμό ίδρυσης νέων ξενοδοχειακών υποδομών και αύξησης των κλινών...περιορισμό του συνολικού δυναμικού προσθήκης στο νησί στο επίπεδο του 20% πάνω από το σημερινό.
