Με ομόφωνη απόφαση των μελών της Δημοτική Επιτροπής του Δήμου Κω, εγκρίθηκε η σκοπιμότητα της προγραμματικής σύμβασης μεταξύ του Δήμου Κω και του Ελληνικού
Γεωργικού Οργανισμού (ΕΛΓΟ) «Δήμητρα» για την υλοποίηση ερευνητικού έργου με τίτλο «Ανάδειξη του μοναδικού χαρακτήρα και της ταυτότητας αγροτικών προϊόντων της Κωακής γης», με τον διακριτικό τίτλο «KOS ARGO ID».
Η εισήγηση της εντεταλμένης συμβούλου πρωτογενούς τομέα, κας Βλάχου Σεβαστής προς την Διεύθυνση Τοπικής Οικονομικής Ανάπτυξης
«Ζούμε σε έναν υπέροχο τόπο όπου η κύρια απασχόληση της πλειοψηφίας των κατοίκων είναι ο τουρισμός. Όμως πλέον στον απολογισμό κάθε σεζόν τα χαμόγελα από τις αριθμητικές αυξήσεις αφίξεων δεν αρκούν, αντίθετα προβληματίζουν. Η ποιότητα ζωής κατοίκων και επισκεπτών, η επάρκεια των πλουτοπαραγωγικών πηγών, η διαχείριση των απορριμμάτων και των αποβλήτων, οι μεταφορές και οι συγκοινωνίες, το κυκλοφοριακό, η χρήση των παραλιών, η υπερκατανάλωση, είναι ζητήματα για τα οποία οι επιστήμονες κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου.
Οφείλουμε να αλλάξουμε ρότα όσο ακόμα η κατάσταση είναι αναστρέψιμη. Ως εντεταλμένη σύμβουλος στον πρωτογενή τομέα στην παρούσα περίοδο αλλά και ως αντιδήμαρχος τουρισμού την προηγούμενη περίοδο είχα τη χαρά και την τιμή να συνεργαστώ με τους ανθρώπους του τόπου μας που ασχολούνται με την γη, τα τοπικά προϊόντα, τα μικρά και μεγάλα ξενοδοχεία, τις επιχειρήσεις εστίασης, τα εμπορικά και τουριστικά μαγαζιά και μέλημά μας ως δημοτική αρχή ήταν και παραμένει η στήριξη και η προώθηση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων.
Εκτός όμως από τις ενέργειες για προβολή και διαφήμιση απαιτούνται σημαντικές παρεμβάσεις στις υποδομές και στις υπηρεσίες. Για αυτό τον λόγο οφείλουμε αιρετοί και τεχνοκράτες να καθίσουμε στο ίδιο τραπέζι για χάραξη κοινής πορείας προς την αειφόρο ανάπτυξη και την βιωσιμότητα.
Μετά από διαβούλευση με τους τοπικούς φορείς και ιδιαίτερα με τον Αγροτικό Σύλλογο, τον Αγροτικό Συνεταιρισμό και την Ένωση Ξενοδόχων έγινε κατανοητή η επιτακτική ανάγκη για εκπόνηση μιας μελέτης σχετικά με τα τοπικά προϊόντα και τις καλλιέργειες με στόχο την ανταγωνιστικότητα, την εξωστρέφεια, την εμπορική προοπτική και βιωσιμότητα. Ως δήμος οφείλουμε να αναλάβουμε πρωτοβουλία και να συνεργαστούμε με τον καθ’ ύλην αρμόδιο φορέα που διαθέτει τεχνογνωσία και εμπειρία και δεν είναι άλλος από τον ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ.
Στόχος είναι να αναδειχθεί η ταυτότητα των τοπικών προϊόντων και να ενισχυθεί η ποιότητά τους, να υιοθετηθούν νέες μέθοδοι καλλιέργειας και τρόποι σωστού ποτίσματος, αξιοποίηση καλλιεργειών με βάση το μικροκλίμα και την επάρκεια των φυσικών πόρων, να χτιστεί γέφυρα επικοινωνίας και συνεργασίας μεταξύ αγροτών και εμπόρων, ξενοδόχων, επιχειρηματιών για την μεγιστοποίηση της απορροφητικότητας της παραγωγής ώστε να μην μένουν αδιάθετα προϊόντα ή να μην πωλούνται σε εξευτελιστικές τιμές προκειμένου να μην σαπίσουν.
Όλα τα παραπάνω θα αναβαθμίσουν τα τοπικά προϊόντα με πιστοποιήσεις για την ποιότητα και την μοναδικότητά τους και ως συσκευασμένα με ονομασία προϊόντα θα πωλούνται στα ράφια των σούπερ μάρκετ, θα αποτελούν συστατικά γαστρονομικών προτάσεων με τοπικές συνταγές στα εστιατόρια και θα ταξιδεύουν στην Ελλάδα και το εξωτερικό ως αναγνωρίσιμα με ετικέτα προϊόντα του τόπου μας.
Άρα αφενός θα τονωθεί η παραγωγή με προϊόντα υψηλής ζήτησης και κερδοφορία συγκρατώντας τους αγρότες στον κλάδο και προσελκύοντας νέους και αφετέρου η συνεργασία με επιστήμονες του οργανισμού θα αναβαθμίσει συνολικά τον κλάδο με συνεχή επιμόρφωση των αγροτών και αξιοποίηση χρηματοδοτικών εργαλείων.
Ο δήμος με την παρούσα μελέτη θα έχει στα χέρια του ένα επιστημονικό εργαλείο που δεν είναι απλά μια τεχνοκρατική στήριξη του πρωτογενή τομέα αλλά ουσιαστικά οδηγεί την κοινωνία και την οικονομία σε μια νέα εποχή καινοτομίας και εκσυγχρονισμού. Σε διαφορετική περίπτωση ο μαρασμός θα συνεχιστεί, η γη θα ερημώσει και ο κλάδος του πρωτογενή τομέα θα εγκαταλειφθεί.
Τοπικά προϊόντα και Τουρισμός: Είναι εύλογο κάποιος να χρησιμοποιήσει για άλλη μια φορά την γνωστή αλλά κάπως παρωχημένη φράση: «ο τουρισμός είναι η βαριά βιομηχανία της χώρας». Όμως πέρα από τις ελκυστικές το δίχως άλλο φυσικές μας ομορφιές, θα πρέπει να αναλογιστούμε τί είναι αυτό που μπορεί να καταστήσει τον τουρισμό μας βιώσιμο διαχρονικά και πώς μπορεί να συμβάλει ακόμη περισσότερο στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας μας. Φυσικά το μεγάλο κεφάλαιο της πατρίδας μας, ο μεγάλος της θησαυρός είναι η πολιτιστική της κληρονομιά και η ταυτότητά της. Με αυτά είναι απόλυτα συνδεδεμένα τα τοπικά μας προϊόντα μας και η γαστρονομία μας, πάνω στα οποία πρέπει να επενδύσουμε και να τα αναδείξουμε. Σε εθνικό ή σε τοπικό επίπεδο, όλοι οι αρμόδιοι φορείς, αλλά και ο καθένας μας χωριστά πρέπει να αναρωτηθούμε εάν όλα αυτά τα εκατομμύρια των τουριστών που μας επισκέπτονται κάθε χρόνο, γνωρίζουν τα τοπικά μας προϊόντα και την παραδοσιακή μας γαστρονομία, διότι είναι σίγουρο ότι αυτοί θα αποτελέσουν τους καλύτερους πρεσβευτές στην προσπάθεια των επιχειρήσεων της χώρας μας να εδραιωθούν στις διεθνείς αγορές. Οι προσπάθειες που γίνονται, από πολλούς ιδιώτες είναι η αλήθεια, κινούνται στην σωστή κατεύθυνση, αλλά χρειάζεται ακόμη πολύ δουλειά να γίνει.
Τοπικά προϊόντα και υγεία: Το γεγονός ότι άνθρωποι, ζώα και φυτά, εξελίχτηκαν μαζί για χιλιάδες χρόνια, έχει ως αποτέλεσμα ο ανθρώπινος οργανισμός να είναι προσαρμοσμένος και να αφομοιώνει καλύτερα, τις τροφές που παράγονται και υπάρχουν ανέκαθεν στον τόπο του. Σε πρόσφατη μάλιστα, παγκόσμια έρευνα που έγινε και δημοσιεύθηκε στο National Geographic, διαπιστώθηκε ότι όσοι καταναλώνουν τοπικά προϊόντα, ζουν περισσότερα χρόνια, σε σχέση με όσους τρώνε προϊόντα που προέρχονται από εντελώς άλλες κλιματολογικές συνθήκες, ή δεν υπήρχαν μέχρι πρόσφατα στο τοπικό διαιτολόγιο. Άλλο ένα ζήτημα που πρέπει να μας προβληματίσει σχετικά είναι και το γεγονός ότι πολλές φορές για τη συντήρηση προϊόντων που έρχονται από μακριά, χρησιμοποιούνται επικίνδυνες για την υγεία μας ουσίες. Πέρα από αυτό, σε τοπικό επίπεδο, ο καθένας είναι σε θέση να γνωρίζει καλύτερα την ποιότητα των προϊόντων που καταναλώνει.
Τοπικά προϊόντα και περιβάλλον: Μια άλλη διάσταση του ζητήματος των τοπικών προϊόντων που πρέπει να τονιστεί είναι και η περιβαλλοντική, αφού με την κατανάλωση προϊόντων που προέρχονται από μακριά συμβάλουμε και εμείς στην αύξηση των ρίπων στην ατμόσφαιρα από τα μεταφορικά μέσα που θαχρησιμοποιηθούν και στην σπατάλη των καυσίμων που θα καταναλωθούν για να φτάσει το προϊόν αυτό στον τόπο μας. Είναι χαρακτηριστικός σήμερα για την ταυτότητα ενός προϊόντος, ο όρος «τροφοχιλιόμετρο» που χρησιμοποιείται για να προσδιορίσει την απόσταση που διανύει για να φτάσει από τον τόπο που παράγεται μέχρι τον τόπο της κατανάλωσής του.
Η συρρίκνωση της αγροτικής βιοποικιλότητας τις τελευταίες δεκαετίες: Οι παραδοσιακές ποικιλίες είναι προσαρμοσμένες για χιλιάδες χρόνια στο περιβάλλον της χώρας μας, είναι πιο ανθεκτικές σε εχθρούς, σχετίζονται με την πολιτιστική μας παράδοση και μπορούν να αποτελέσουν βασικό εργαλείο στην ανταγωνιστικότητα των αγροτικών μας προϊόντων διεθνώς, αφού εκεί που πρέπει να «ποντάρουμε» σαν χώρα, είναι στην ποιότητα και στη μοναδικότητα αυτών που παράγουμε. Είναι αυτονόητο και πρέπει να γίνει συνείδηση όλων, ότι αγοράζοντας τοπικά, ενισχύουμε την οικονομία της χώρας μας και του τόπου μας. Επίσης είναι αυτονόητο ότι στηρίζοντας τους τοπικούς παραγωγούς και τις επιχειρήσεις, συμβάλουμε στη διασφάλιση των θέσεων εργασίας και στη δημιουργία νέων. Ειδικά για τη χώρα μας, ο πρωτογενής τομέας και οι μεταποιητικές επιχειρήσεις που σχετίζονται με αυτόν, μπορούν να παίξουν αποφασιστικό ρόλο στο μέλλον για την οικονομική βιωσιμότητά της.
Αν εκμεταλλευτούμε τα συγκριτικά μας πλεονεκτήματα που μας παρέχει το κλίμα, η ποικίλη γεωμορφολογία, η πλούσια βιοποικιλότητα γενικά, αλλά και ειδικά η αγροτική μας βιοποικιλότητα καθώς και η μοναδική πολιτιστική μας κληρονομιά και ταυτότητα, μπορούμε να κάνουμε θαύματα. Αρκεί να στραφούμε στην ποιότητα και να επενδύσουμε στην μοναδικότητα των προϊόντων μας, αφού εκτός των άλλων είναι αδύνατο να ανταγωνιστούμε διεθνώς ομοειδή προϊόντα που παράγονται σε τεράστιες ποσότητες και διατίθενται έτσι σε χαμηλές τιμές. Τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότερο, οι καταναλωτές στρέφονται προς τα τοπικά, παραδοσιακά, ποιοτικά προϊόντα. Ας μην αφήσουμε αυτή την ευκαιρία χαμένη. Η μόδα και η τάση να μην είναι εφήμερες αλλά σταθερές και διαχρονικές επιλογές με σωστό προγραμματισμό και οργάνωση».
Στη συνέχεια η Πρόεδρος αναφέρθηκε στην με αριθμό πρωτ. 26898/7-10-2024 εισήγηση της Διεύθυνσης Τοπικής Οικονομικής Ανάπτυξης προς τη Δημοτική Επιτροπή με θέμα <Σκοπιμότητα διεξαγωγής ερευνητικού έργου με τίτλο: «Ανάδειξη του μοναδικού χαρακτήρα και της ταυτότητας αγροτικών προϊόντων της Κωακής γης: με τον διακριτικό τίτλο “KOS _ARGO_ID”»>, η οποία έχει ως εξής: «Όπως είναι γνωστό ο πρωτογενής τομέας του νησιού της Κω ήταν γνωστός από την αρχαιότητα. Στο
νησί καλλιεργούνταν σιτηρά, σταφύλι, καρπούζι, πεπόνι και ελιές κλπ. Στις αρχές της δεκαετίας του ’50 άλλωστε λειτούργησε και το πρώτο εργοστάσιο επεξεργασίας τομάτας, με την καλλιέργεια να επικρατεί στον εύφορο κάμπο του νησιού. Ο πρωτογενής τομέας αποτελούσε τον κύριο παραγωγικό τομέα του νησιού και βασική πηγή εισοδήματος για τον ντόπιο πληθυσμό. Επιπρόσθετα, η Κως είναι ένα νησί που χαρακτηρίζεται από την πλούσια βιοποικιλότητά του, η οποία καθορίζεται από την ειδική μορφολογία της και το γεωγραφικό της περιβάλλον που επιβάλλει συγκεκριμένες και ειδικές κλιματικές, γεωλογικές και περιβαλλοντικές συνθήκες. Παρόλα αυτά, συρρικνώνεται συνεχώς τόσο η αγροτική παραγωγή, όσο και ο πληθυσμός του νησιού που απασχολείται στον τομέα της γεωργίας- ειδικά οι νέοι άνθρωποι.
Τρεις είναι οι βασικοί στόχοι του παρόντος προτεινόμενου ερευνητικού έργου που καλύπτουν και τις αντίστοιχες ανάγκες υλοποίησής του.
1. Η ανάδειξη του μοναδικού και ξεχωριστού χαρακτήρα αγροτικών προϊόντων – «σημαιών» για το νησί.
Προϊόντων με ιδιαίτερη αξία για την τοπική οικονομία και με σημαντικές προοπτικές στο τομέα της γεωργίας και της εμπορίας. Ειδικότερα έχουν επιλεγεί τρία προϊόντα – «σημαία» του νησιού: το καρπούζι, το φασόλι και το τοματάκι της Κω. Σήμερα υπάρχει η ανάγκη τα ξεχωριστά αυτά αγροτικά προϊόντα να μελετηθούν και μέσω αυτής της μελέτης, δηλ. να «χαρτογραφηθούν» για πρώτη φορά τα ξεχωριστά και μοναδικά τους χαρακτηριστικά τα οποία θα συμβάλλουν στην σύνταξη και κατάρτιση μιας ετικέτας ποιότητας, κάτι που θα αποτελέσει πολύτιμο εργαλείο στην διαδικασία προετοιμασίας φακέλων για υποβολή υποψηφιοτήτων για την πιστοποίηση των προϊόντων (ΠΓΕ ή ΠΟΠ) και την προστασία και προώθηση αυτών των προϊόντων στην τοπική κι όχι μόνο αγορά. Επιπρόσθετα, η ξεχωριστή και μοναδική γενετική τους ταυτότητα θα καταχωρηθεί στις διεθνείς βάσεις δεδομένων με την ένδειξη ότι προέρχονται από την Κω, κάτι που θα αποτελέσει το πρώτο και σημαντικό βήμα για την προστασία της τοπικής βιοποικιλότητας, την αυθεντικοποίησή τους, την περιφρούρηση της ταυτότητας και την προώθηση του ιδιαίτερου χαρακτήρα και της ποιότητάς τους.
2. Η συρρίκνωση του πρωτογενούς τομέα στο νησί και η μονομερής οικονομική ανάπτυξη (μονοκαλλιέργεια του τουρισμού), που αποφέρει έσοδα μόνο μέσω συγκεκριμένων πηγών, επιβάλλει το «άνοιγμα» της αγροτικής παραγωγής στην καινοτομία με γνώμονα την βιωσιμότητα. Για τον σκοπό αυτό θα καταρτιστεί μια λεπτομερής και εμπεριστατωμένη μελέτη πάνω στα νέα συστήματα καλλιέργειας που μπορούν να εφαρμοστούν στο νησί για την προώθηση της βιωσιμότητας και της κυκλικής οικονομίας. Θα δοθεί έμφαση στην δυνατότητα εγκατάστασης θερμοκηπιακών καλλιεργειών με την χρήση υδροπονίας που αποτελεί την πιο οικονομική και βιώσιμη λύση στην εξοικονόμηση του νερού - που τόσο έχει ανάγκη το νησί και θα έχει ακόμα περισσότερο στο μέλλον – αλλά παράλληλα και την χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, όπως η ηλιακή και η αιολική ενέργεια, μέσω των οποίων προωθείται η «πράσινη ανάπτυξη». Δεδομένης της πρόσφατης αναγγελίας της κυβέρνησης για το μεγάλο επενδυτικό πρόγραμμα (των 600 εκατ. ευρώ) στον πρωτογενή τομέα που σκοπό έχει την μαζική επέκταση των θερμοκηπίων στην Ελλάδα, παρουσιάζεται μια μοναδική ευκαιρία για τον εκσυγχρονισμό του πρωτογενή τομέα του νησιού και την εναρμόνισή του με τις σύγχρονες παγκόσμιες τάσεις. Αυτή η εναρμόνιση είναι αναγκαίο να τεθεί με όρους που ουσιαστικά επιβάλλει η κλιματική αλλαγή, η οποία φέρνει μεγάλες αλλαγές στην διαθεσιμότητα του νερού, οπότε τομείς που αφορούν στο νερό και έχουν να κάνουν με την επαναχρησιμοποίηση ή την ορθολογική διαχείρισή του, επίσης θα είναι αντικείμενα αυτής της μελέτης.
3. Η ενημέρωση και κατάρτιση αρχικά των φορέων του πρωτογενούς τομέα της Κω, με εξειδικευμένες ομιλίες και σεμινάρια, που στόχο θα έχουν να ενημερώσουν για τις νέες προοπτικές και δυνατότητες στον τομέα της γεωργίας. Η Κως όντας απομακρυσμένη από την ηπειρωτική Ελλάδα και τα μεγάλα κέντρα λήψης των αποφάσεων, έχει ανάγκη από διαρκή ενημέρωση. Ειδική ομάδα – στόχος αυτών των ομιλιών-σεμιναρίων θα είναι οι νέοι αγρότες που θέλουν ή θα θελήσουν να ασχοληθούν με την γεωργία καινοτομώντας στο νησί (επικουρικά μπορεί να λειτουργήσει εδώ ο Αγροτικός Σύλλογος Κω). Επίσης το σχέδιο διάχυσης στοχεύει σε άλλους φορείς που πρέπει να εμπλακούν, όχι μόνο του πρωτογενούς τομέα αλλά και του τομέα του τουρισμού (π.χ. Ένωση Ξενοδόχων Κω, εστιατόρων κλπ) με τους οποίους θα γίνουν εξειδικευμένες επαφές για την καλύτερη διασύνδεση των φορέων και την ανάπτυξη δράσεων που θα μπορούν να βοηθήσουν την ανάπτυξη και των δύο τομέων (win-win situation). Η διάχυση της πληροφορίας και των αποτελεσμάτων του έργου μέσω διαδικτυακών
τόπων (πλατφόρμες, ιστοσελίδες κτλ) και των τοπικών Μ.Μ.Ε. στις οποίες θα αποτυπώνονται οι δράσεις του
παρόντος ερευνητικού έργου αποτελεί επίσης επιδίωξη του προγράμματος.
Το παρόν ερευνητικό έργο θα αποτελέσει εφαλτήριο για νέες πρωτοβουλίες, καθώς θα προσδώσει στις επιμέρους δράσεις του την ωριμότητα που απαιτείται, ώστε στο άμεσο μέλλον παρόμοιες ερευνητικές προτάσεις και συμπράξεις των επιχειρήσεων του νησιού και των ερευνητικών φορέων να διεκδικήσουν
χρηματοδότηση από προγράμματα της περιφέρειας (π.χ. Επενδυτικά Σχέδια Περιφέρειας Ν. Αιγαίου) και εθνικές δράσεις.
Είναι ένα σημαντικό βήμα στην προσπάθεια για την ανάσχεση της περαιτέρω συρρίκνωσης του πρωτογενούς τομέα του νησιού και της επανεκκίνησης της ανάπτυξής του, προκειμένου να αποτελέσει εκ νέου έναν από τους κύριους άξονες της οικονομίας της Κω με έμφαση στην καινοτομία και παράλληλα στην προστασία του περιβάλλοντος μέσα από την χρήση ήπιων μορφών ενέργειας αλλά και επαναχρησιμοποίησης του νερού καθώς και για την δημιουργία νέων θέσεων εργασίας στον πρωτογενή τομέα, ώστε να παραμένει ο νέος πληθυσμός του νησιού στον τόπο του.
Ο Δήμος Κω με τον συντονισμό των ενεργειών-δράσεων από την αρμόδια Δ/νση Τοπικής Ανάπτυξης, έχει ως στόχο μέσα στα επόμενα χρόνια «ως ο ενδιάμεσος κρίκος», να κάνει σειρά δράσεων με σκοπό την διασύνδεση και συνέργια πρωτογενή και τριτογενή τομέα καθώς και την άμεση επαφή του αγρότη με τον ξενοδόχο – επιχειρηματία, ώστε αυτοί οι δύο τομείς να αλληλοστηρίζονται και να αλληλεπιδρούν, με αποτέλεσμα να αναδειχθούν τα συγκριτικά ποιοτικά χαρακτηριστικά και πλεονεκτήματα της γης του τόπου μας και αυτό να γίνει κτήμα όσων φιλοξενεί, πάντα με γνώμονα την προστασία του Περιβάλλοντος και των πολύτιμων πόρων του νησιού μας. Άλλωστε όπως έλεγε και ο Ηρόδοτος, ο Αλικαρναυσεύς: «Ους η Κως έθρεψε ουδ' Αίγυπτος δύναται θρέψαι».
Η Κωακή γη μπορεί να ξαναγίνει πρωτοπόρα και παραγωγική, ακλουθώντας καινοτόμα συστήματα καλλιέργειας, εξοικονομώντας φυσικούς πόρους (χρήση υδροπονίας κλπ), χρησιμοποιώντας ήπιες μορφές ενέργειας, προσελκύοντας τους νέους να επενδύσουν στο νησί τους και να αποτελέσει ελκυστικό πόλο έλξης για το επαγγελματικό μέλλον τους, αλλά και για ένα βιώσιμο μέλλον τόσο για τον αγροτικό τομέα της οικονομίας του νησιού μας, αλλά για το ίδιο το μέλλον του νησιού μας εν γένει, οδεύοντας και στοχεύοντας με επιστημονικά εργαλεία και ποιοτικά δεδομένα, στο μηδενικό περιβαλλοντικό αποτύπωμα αλλά και στην αειφορία (sustainability), μέσα από την καινοτομία και την ορθολογική χρήση και διαχείριση των φυσικών πόρων του εύφορου νησιού μας. Το «KOS _ARGO_ID» θα αποτελέσει «την μαγιά» και θα θέσει τις βάσεις για τις επόμενες δράσεις στον Πρωτογενή Τομέα».
